تحریک الکتریکی فراجمجمه ای (tES)
تحریک الکتریکی فراجمجمه ای (tES) یکی از روشهای تحریک مغزی است که در سال‌های اخیر توجه ویژه‌ای را در حوزه پژوهشی و درمانی به خود جلب کرده است. در این روش دو الکترود که حامل جریان الکتریکی مستقیمی هستند روی سر وصل می‌شوند و شدت جریان ضعیفی (بسن یک تا دو میلی آمپر) را از طریق عبور جریان از جمجمه و لایه‌های محافظ مغزی به نواحی مختلف قشر مخ مغز منتقل می‌کند. این روش کاملا ایمن بوده و هم برای درمان اختلالات و هم افزایش عملکرد افراد استفاده می شود.
انواع روشهای tES
در مرکز پارند از انواع روشهای تحریک الکتریکی فراجمجمه ای (tES) با مقاصد مختلف استفاده می شود. در هر روش نحوه و شکل موج جریان عبوری از مغز فرق می کند.
روش tDCS: یکی از انواع تحریک الکتریکی است که برای درمان و افزایش عملکرد استفاده می شود.
روش tACS: از این روش به عنوان بهبود عملکرد مغز و به ویژه بهبود حافظه استفاده می شود.
روش tRNS: بیشترین کاربرد این روش بهبود مشکل وزوز گوش به ویژه در کهنسالان است
روش tPCS: از این روش در ارتقا عملکرد مانند یادگیری زبان دوم یا یادگیری مهارتی (مثل ورزش و موسیقی) استفاده می شود.
اثربخشی tES
مطالعات پژوهشی نشان داده است که tES می‌تواند روی توانایی‌های ذهنی افراد سالم اثربخشی مثبتی داشته باشد. از جمله موارد مختلف که کاربرد مثبت tES را نشان می‌دهد در حوزه توانایی‌های ذهنی مانند انواع توجه، انواع حافظه (حافظه کاری، کلامی، غیرکلامی، ضمنی و آشکار)، بهبود سیستم بازداری و خود کنترلی، حل مساله و برنامه‌ریزی، استدلال منطقی، شناخت اجتماعی و هیجانات نشان داده شده است. با این حال اثربخشی و کاردبرد tES در موارد بالینی و درمانی در بزرگسالان و کودکان بیشتر مورد توجه قرار گرفته است.
کاربرد tES به صورت خاصی در اختلالاتی مانند افسردگی و اضطراب و افسردگی‌های مقاوم به درمان نشان داده شده است. کاربرد این روش در اختلال وسواس فکری-عملی (OCD) نیز نشان داده شده است که البته هنوز نیاز به مطالعات بیشتری دارد. در رابطه با اختلالات روانی دیگری مانند اسکیزوفرنی، افسردگی، استرس پس از سانحه (PTSD) ، مشکلات زوال عقل و آلزایمر، ضعف حافظه و توجه، اختلال نقص‌توجه-بیش‌فعالی/تکنشگری (ADHD)، ناتوانی‌های ویژه یادگیری (SLD)، اوتیسم (Autism) ، مشکلات اضطرابی، مسائل حرکتی، مشکلات زبانی، مشکلات رفتاری، هیجانی و توانایی‌های ذهنی ضعیف (مانند سرعت ذهنی ضعیف) نشان داده شده است.
روش TES جزو روشهایی است که مطالعات بسیاری بر روی آن انجام شده است. در نمودار زیر می توانید تعداد مطالعات انجام شده در این زمینه (در مجموع 7200 مطالعه) را در طی 20 سال گذشته مشاهده کنید.
